Μάθημα ζωής στην Κιργιζία

Κείμενο-Φωτογραφίες

Φένια Τσαγανάκη




Όταν ο θεός δημιούργησε τον κόσμο, μάζεψε όλες τις φυλές για να μοιράσει στην κάθε μία από έναν τόπο για να ζήσουν. Την ημέρα εκείνη όμως οι Κιργίσιοι είχαν αποκοιμηθεί, έτσι έχασαν τη μοιρασιά. Όταν ξύπνησαν και αντιλήφθηκαν τί είχε συμβεί, έτρεξαν στο θεό να του ζητήσουν μερίδιο στη γη. Ο θεός τότε αφού σκέφτηκε λιγάκι , τους είπε : έχω κρατήσει ένα μέρος που το φύλαγα για μένα, αλλά θα το παραχωρήσω σε σας, να χτίσετε εδώ τη ζωή σας.




Ένας απλός μύθος που θέλει να καταδείξει την παραμυθένια ομορφιά της Κιργιζίας. Εύλογα λοιπόν ήθελα κι εγώ να βρεθώ στα μυθικά αυτά βουνά και στην απέραντη στέπα που την πλαισιώνουν χιονισμένες κορφές που φτάνουν μέχρι τα επτά χιλιάδες μέτρα.
Μια χώρα την ύπαρξη της οποίας οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν, την οποία όμως εγώ ονειρευόμουν για αρκετά χρόνια. Μόλις έφτασα στο αεροδρόμιο της Μπισκέκ, βρήκα τον οδηγό που θα με πήγαινε στο χόστελ μου. Υπό το απαλό ροζ φως του ξημερώματος κι ένα λαμπρό ολόλευκο μισοφέγγαρο, αντίκρισα για πρώτη μου φορά τη μαγευτική απέραντη πράσινη στέπα των εδαφών της πρώην σοβιετικής ένωσης. Η ψυχή μου αναρίγησε κι ευφράνθηκε βαθύτατα, κι η καρδιά μου άρχισε να πεταρίζει τρελά σα να έκρυβε μέσα της ένα κοπάδι πεταλούδες, έτοιμο να βγει και να ξεχυθεί στα πράσινα λιβάδια.

Οι Κιργίσιοι, φύσει νομαδικός λαός, ζουν σε αρμονία με τη φύση γύρω τους, και ακόμα κι όταν βρίσκονται στις πόλεις κινούνται σε χαλαρούς ρυθμούς, είναι πάντα πράοι και ήρεμοι, δε τσιγκουνεύονται στο χαμόγελο και διακρίνονται για τη φιλοξενία και την ευγένειά τους.
Η Κιργιζία αποτελούσε μέλος της ΕΣΣΔ μέχρι που αποσχίστηκε και έγινε ανεξάρτητη το 1991. Βρίσκεται στην Κεντρική Ασία, συνορεύει με το Τατζικιστάν, το Καζακστάν, την Κίνα και το Ουζμπεκιστάν. Πρωτεύουσα της χώρας είναι η Μπισκέκ, ενώ η γλώσσα που ομιλείται είναι τουρκικής προέλευσης. Οι κάτοικοι έχουν έντονα μογγολικά χαρακτηριστικά, μιας και η χώρα λεηλατήθηκε από τους Μογγόλους το 17ο αιώνα, αναμεμειγμένα με ρώσικα.

Σήμερα, διατηρούν το νομαδικό τρόπο ζωής τα καλοκαίρια και οι λίγοι επισκέπτες της χώρας μπορούν να έχουν την εμπειρία της διαμονής σε γιούρτα, στη λίμνη Σον Κουλ, μέσα στα βουνά, σε υψόμετρο τριών χιλιάδων μέτρων. Η διαμονή αυτή αποτέλεσε μοναδική εμπειρία για μένα. Έμεινα σε μια οικογένεια που είχε τρεις γιούρτες, μια για τραπεζαρία, μια στην οποία κοιμόταν η οικογένεια και μια στην οποία έμεινα εγώ. Η κουζίνα ήταν στον εξωτερικό χώρο όπου ετοιμάζονταν τα γεύματα ενώ το νερό μετέφερε ένα γαϊδουράκι. Η οικογένεια διέθετε επίσης μερικά πρόβατα και κάθε τόσο έσφαζε ένα από αυτά για να φαγωθεί άμεσα. Ηλεκτρικό δεν υπήρχε, ούτε λοιπές πολυτέλειες, αλλά η επαφή με τη φύση αρκεί για να σε κάνει να νιώθεις αυτάρκης. Το μέρος προσφέρονταν για ατελείωτες βόλτες στις οποίες συναπαντήθηκα πρώτη φορά στη ζωή μου με τα πανέμορφα γιακ. Η αίσθηση της ελευθερίας είναι μοναδική. Κάπως έτσι πρέπει να είναι και ο παράδεισος.

Περιφερόμουν στο χώρο γύρω από τις γιούρτες όταν η οικοδέσποινα με φώναξε να πάω στη δική τους γιούρτα για τσάι. Η εξυπηρέτησή της όμως ήταν εντελώς διεκπεραιωτή. Καθόμουν ήσυχα σε μια γωνιά και παρατηρώ τους οικοδεσπότες μου πώς πίνουν το τσάι τους, πώς συνομιλούν μεταξύ τους, πώς γελούν, πώς χαίρονται με τα καμώματα των παιδιών τους. Η παρουσία μου δεν έχει καμιά σημασία γι’ αυτούς. Είμαι ένα φάντασμα, δε με προσέχουν καν. Πίνω στα γρήγορα το τσάι μου και φεύγω πάλι έξω, να μη νιώθω βάρος.
Ο ήλιος κοντεύει τώρα προς τη δύση του χαρίζοντας υπέροχα ροζ χρώματα στα βουνά γύρω μου. Κατευθύνομαι προς ένα κοπάδι αλόγων και διαπιστώνω με έκπληξη πως δεν είναι δεμένα. Και τότε ξαφνικά κάποιος έδωσε ένα ανεπαίσθητο σε μένα σήμα και τα άλογα ξεκίνησαν έναν ξέφρενο καλπασμό και άρχισαν να τρέχουν σα τρελά προς την κατεύθυνσή μου. Κοντοστάθηκα λίγο απορημένη. Τα είχε φωνάξει το αφεντικό τους κι εκείνα έτρεχαν όσο πιο γρήγορα μπορούσαν κοντά του. Στο τέλος του κοπαδιού είχε μείνει μια μαμά με το πουλαράκι της που το έσπρωχνε με τη μουσούδα της για να κάνει πιο γρήγορα. Κι εγώ που δεν έχω ζηλέψει ποτέ και τίποτα στη ζωή μου, βρέθηκα εκεί, στον επίγειο παράδεισο της Κιργιζίας να νιώθω στην καρδιά μου το πρωτόγνωρο οδυνηρό τσίμπημα της ζήλιας για ένα άλογο που είχε παρέα το παιδάκι του. Τελικά ισχύει απόλυτα. Μόνος σου ούτε στον παράδεισο.
Η λίμνη Ισικ Κουλ είναι η δεύτερη μεγαλύτερη αλπική λίμνη στον κόσμο και έχει αποτελέσει σταθμό για τα καραβάνια στο δρόμο του μεταξιού. Τα νερά δε παγώνουν παρά τις πολικές θερμοκρασία του χειμώνα, έτσι είχα την ευκαιρία να κάνω μια βουτιά ολομόναχη στα δροσερά νερά παρά τους μόλις 16 βαθμούς Κελσίου. Μεγάλη ευτυχία ένιωσα όταν ξαφνικά από δίπλα μου πέρασε ένα κοπάδι άγρια άλογα που χαιρόταν εξίσου το παιχνίδι του στα γαλανά νερά.
Η μεγαλύτερη πόλη κοντά στην τεράστια αυτή λίμνη είναι το Καρακόλ, στο οποίο έζησα τη ζεστή φιλοξενία των ντόπιων. Το Καρακόλ είναι μια ήσυχη πόλη, με χαλαρούς ρυθμούς. Διαθέτει στα αξιοθέτά της μια πανέμορφη ξύλινη εκκλησία και ένα τζαμί παγόδα, καθώς οι Κιργίσιοι είναι μεν Μουσουλμάνοι, αλλά έχουν δεχτεί επιρροές από τους Ντουνγκάν που είναι κινεζική μουσουλμανική ομάδα η οποία κατέφτασε στην περιοχή περί το 1880 φέρνοντας μαζί της και τα έθιμά της.

Ένα απόγευμα βγήκα από το δωμάτιό μου για να πιω τον καφέ μου και να τσιμπήσω κάτι, σε ένα τουριστικό μαγαζί. Ακριβώς απέναντι είδα ένα σοβιετικού στυλ καφέ που το προτιμούσαν ντόπιοι και αποφάσισα να πιω κι εκεί έναν καφέ ενώ έφαγα κι ένα αποτυχημένο μπορς. Το μαγαζί ήταν κατάμεστο. Βρήκα μια θέση να καθίσω και διαπίστωσα ότι όλοι με παρατηρούσαν και με επεξεργάζονταν. Δεν ήταν μαγαζί για τουρίστες. Ήρθε κι έκατσε για λίγο δίπλα μου ένας ντόπιος, και με διακριτικότητα με ρώτησε πώς μου φαίνεται η χώρα του. Μετά, ήρθαν δίπλα μου δυο κοπέλες που με επεξεργάζονταν κι εκείνες διακριτικά. Με ρώτησαν από που είμαι και μου ζήτησαν να μπω στη live μετάδοση που έκαναν στο Instagram. Εκείνες με τη σειρά τους έστειλαν χαιρετίσματα στη μητέρα μου στο viber. Τις παρατηρώ κι εγώ. Η μία έχει έντονα κινέζικα χαρακτηριστικά ενώ η άλλη έχει έντονο τόσο το κινέζικο όσο και το ρώσικο στοιχείο, συνδυασμός που δίνει ένα ιδιαίτερο αποτέλεσμα.

Πριν το καταλάβω είχε νυχτώσει και έπρεπε να διανύσω δυο χιλιόμετρα σε απόλυτο σκοτάδι. Στο δρόμο για να μην αγριεύομαι τραγουδούσα:
«Gracias a la vida que me ha dado tanto
Me ha dado la marcha de mis pies cansados;
Con ellos anduve ciudades y charcos,
Playas y desiertos, montanas y llanos»
Έφτασα στον ξενώνα μεθυσμένη από την ευτυχία και τη χαρά μου. Έβαλα το τραγούδι να το ακούσω στο youtube. Δε με πείραζε που ήμουν μόνη μου. Ήμουν πλήρης. Ολοκληρωτικά ευτυχισμένη, με ένα μόνιμο χαμόγελο στα χείλη μου.
Έκατσα στο παράθυρο και άναψα παράνομα ένα τσιγάρο. Ένιωσα σα να είμαι και πάλι έφηβη, παρανομώντας εις βάρος του πατέρα μου, και τόσο χαρούμενη που να μη με νοιάζει αν θα με πιάσει στα πράσα. Σα να είμαι πάλι στο εφηβικό μου δωμάτιο και να έχω ολόκληρη τη ζωή μπροστά μου, έτοιμη να τη ζήσω, απολαμβάνοντας την κάθε στιγμή.
Η πρωτεύουσα Μπισκέκ είναι μια πόλη με έντονο σοβιετικό χαρακτήρα. Έχει μεγάλες λεωφόρους, αγάλματα σοβιετικής αισθητικής, την τεράστια πλατεία Αλά-Του που σφύζει από κόσμο όλες τις ώρες. Στην πλατεία αυτή βρίσκεται το επιβλητικό άγαλμα του Μανάς, ο οποίος είναι ο εθνικός ήρωας της χώρας, καθώς συνένωσε όλες τις κιργίσιες φυλές καλλιεργώντας ένα αίσθημα αλληλεγγύης.

Λίγο πιο κάτω μπορεί κανείς να δει το τεράστιο άγαλμα του Λένιν, και παραδίπλα του το παρεάκι Μαρξ και Ενγκελς. Στην πρωτεύουσα υπάρχει επίσης το γνωστό από σοβιετικής εποχής εμπορικό κέντρο Tsum, από όπου πήρα ένα διακοσμητικό σκάκι με μογγολικές φιγούρες που σήμερα κοσμεί το σαλόνι μου.

Ο κόσμος είναι μόνιμα χαμογελαστός, κινείται χωρίς άγχος, σε χαλαρούς ρυθμούς, οι οδηγοί παρά την ξέφρενη οδήγησή τους, σταματούν ευλαβικά στις διαβάσεις, η πόλη είναι γεμάτη δέντρα και πεντακάθαρη και όλοι δείχνουν να τη σέβονται. Ο κεντρασιατικός ρυθμός ζωής με συνεπαίρνει. Προσπαθώ κι εγώ να ενσωματωθώ στα νέα δεδομένα, τα τόσο ξένα σε μένα που ως δυτική έχω μάθει να ζω με το ένα πόδι στο αύριο και να μη χαίρομαι τη στιγμή. Μα βρίσκομαι στην Κεντρική Ασία, σε μια χώρα που ήταν όνειρο ζωής για μένα, ένιωθα χρέος μέσα μου να μάθω να ζω τη στιγμή, το παρόν, και αυτό το ταξίδι θα ήταν η αφετηρία. Σε μια υπαίθρια μπυραρία, της αισθητικής της δεκαετίας του 80, πίνοντας ρωσική μπύρα από καλαμάκι και ακούγοντας ρωσική ποπ σε live μετάδοση, πήρα την απόφαση να ζω στο εδώ και τώρα, τότε και για πάντα, να απολαμβάνω την κάθε στιγμή σα να είναι η πιο σημαντική και να δίνω νόημα στις στιγμές μου. Απέναντί μου μια κυρία γύρω στα πενήντα σηκώνεται μόνη της και χορεύει. Δε την ενδιαφέρει αν την κοιτάει όλο το μαγαζί ή αν χορεύει σαν αρκούδι χωρίς παρτενέρ, βιώνει το τραγούδι που ακούει και το μετουσιώνει στο δικό της ρυθμό, ζώντας στο δικό της παρόν. Αυτή η άγνωστη Κιργίσια γυναίκα που ουδέποτε έριξε καν ένα βλέμμα προς τη μεριά μου, κατάφερε να μου δώσει εκείνο ακριβώς το σπουδαίο μάθημα που τόσο είχα ανάγκη: να ζω τη στιγμή.


Στην Κιργιζία μπορείς να φτάσεις μέσω Κωνσταντινούπολης με την οικονομική αεροπορική Pegasus, είτε με την Turkish. Πιστεύω πως είναι ένας ανερχόμενος προορισμός και χαίρομαι που τον απόλαυσα χωρίς τις ορδές των τουριστών που έχουν άλλα μέρη. Αν αγαπάτε τα βουνά, τη φύση και τα απομεινάρια της σοβιετικής εποχής, σπεύσατε καθώς η χώρα στρέφεται ραγδαία προς τον πιο μαζικό τουρισμό και αναπόφευκτα μεταλλάσσεται. Η μεταφορά μου από πόλη σε πόλη έγινε με τα γνωστά μίνι βαν, λεγόμενα ως μαρσρούτκες ενώ υπάρχει κι αεροπορική σύνδεση Μπισκέκ- Ος, για όσους θέλουν να επισκεφτούν το νότο.
Στο Καρακόλ έμεινα στο Teskey B&B και το συνιστώ ανεπιφύλακτα για τη φιλοξενία του ιδιοκτήτη του ενώ στη Μπισκέκ, στο Central Hostel.